Artykuł zgodny ze stanem prawnym na dzień: 2022-08-29 

Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w Programie „Rodzina 500+”, od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł miesięcznie przysługuje na każde dziecko do ukończenia 18 roku życia, bez względu na dochód osiągany przez rodzinę. 

Nabór wniosków w 2022 r. 

Prawo do świadczenia wychowawczego jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca do 31 maja następnego roku. 

Od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z wprowadzonymi zmianami do rządowego programu „Rodzina 500+” zmieniły się zasady naboru wniosków o przyznanie świadczenia wychowawczego. 

Obsługę przyjmowania i rozpatrywania wniosków oraz przyznawania świadczenia wychowawczego przejął Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

Aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego na okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2023 r. - wniosek należy złożyć do ZUS wyłącznie przez Internet za pośrednictwem jednego z trzech kanałów wnioskowania: 

• Platformę PUE ZUS, 
• portal informacyjno-usługowy Emp@tia, 
• bankowość elektroniczną.     

Wypłata przyznanego świadczenia wychowawczego będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane przez wnioskodawcę konto bankowe. 

Złożenie wniosku do końca czerwca 2022 r. gwarantowało, że świadczenie wychowawcze zostało wypłacone z wyrównaniem od 1 czerwca 2022 r. 

Jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie składa wniosek na nowy okres po 30 czerwca 2022 r. świadczenie wychowawcze przysługuje od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku. 

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze na dany okres złożyła wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 czerwca danego roku, ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz wypłata przysługującego świadczenia wychowawczego następowała do dnia 31 sierpnia tego roku. 

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze na dany okres złożyła wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 lipca do dnia 31 lipca danego roku, ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz wypłata przysługującego świadczenia wychowawczego następowała do dnia 30 września tego roku. 

W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze na dany okres złoży wniosek wraz z wymaganymi dokumentami w okresie od dnia 1 sierpnia danego roku do dnia 31 sierpnia danego roku, ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz wypłata przysługującego świadczenia wychowawczego następuje do dnia 31 października tego roku. 

500 + a przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego 

Od początku okresu świadczeniowego 2022/2023, tj. od dnia 1 czerwca 2022 r., zaszła istotna zmiana, dotycząca wypłaty świadczenia wychowawczego przyznawanego w związku z zastosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Na podstawie przepisów krajowych, po spełnieniu warunków, świadczenie przyznawane będzie w pełnej wysokości, niezależnie od wyznaczonego przepisami unijnymi państwa pierwszeństwa.  

Przepisy o koordynacji stosuje się w przypadku, kiedy wnioskodawca lub drugi rodzic dziecka mieszka lub pracuje, albo pobiera świadczenie, takie jak np. emerytura, renta, czy zasiłek dla bezrobotnych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegii, Islandii i Liechtensteinie), Szwajcarii lub w niektórych przypadkach Wielkiej Brytanii. Wnioskodawca ma wówczas obowiązek wykazać powyższe informacje we wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego. Brak wykazania powyższych danych może skutkować uznaniem przyznanego wcześniej świadczenia za nienależnie pobrane. Ustaleniem czy i w jakim okresie w sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zajmują się urzędy wojewódzkie.  

Jeżeli ze złożonego do ZUS wniosku wynika, że może on podlegać koordynacji unijnej, po przyznaniu prawa do świadczenia wychowawczego, wniosek wraz z dokumentacją jest przekazywany przez ZUS do urzędu wojewódzkiego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, w celu prowadzenia wymiany informacji z instytucją zagraniczną, w tym poinformowania o przyznanym w Polsce w pełnej wysokości świadczeniu. Wnioskodawca również ma obowiązek poinformować instytucję zagraniczną o wszelkich zmianach sytuacji rodzinnej, osobistej lub zawodowej, które mają wpływ na prawo do świadczeń zagranicznych, w tym o przyznanym w Polsce świadczeniu. 

Instytucje zagraniczne, właściwe do wypłaty świadczeń dla dzieci, zostały poinformowane o nowych zasadach przyznawania świadczenia wychowawczego w Polsce. W Polsce świadczenie przyznawane jest w pełnej wysokości, niezależnie od państwa pierwszeństwa, określonego w przepisach unijnych. Ostateczna decyzja o ustaleniu prawa i wysokości świadczeń zagranicznych należy do instytucji przyznających uprawnienia.  

Dodatkowe informacje 

1. Zgodnie z art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 istnieje zakaz kumulacji świadczeń. Oznacza to, iż nie jest możliwe pobieranie świadczeń w pełnej wysokości zarówno z Polski jak i innego kraju członkowskiego UE.
2. Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 jeżeli ośrodek interesów życiowych rodziny koncentruje się na terytorium danego państwa członkowskiego (tj. cała rodzina tam zamieszkuje, członek/członkowie rodziny jest/są tam aktywni zawodowo, a jednocześnie żaden członek rodziny nie jest aktywny zawodowo i/lub nie zamieszkuje w innym kraju członkowskim), wówczas rodzina podlega wyłącznie temu ustawodawstwu, w którym koncentruje się ośrodek ich interesów życiowych. Oznacza to, iż w przypadku przebywania całej rodziny za granicą oraz braku aktywności zawodowej w Polsce, rodzina podlega wyłącznie ustawodawstwu zagranicznemu, a w związku z tym prawo do świadczenia wychowawczego w Polsce nie przysługuje, do momentu powrotu członka/członków rodziny do kraju. 
3. Przepisy rozporządzenia 883/2004 oraz Rozporządzenia 987/2009 wykluczają możliwość swobodnego wyboru przez osoby objęte zakresem podmiotowym ww. rozporządzeń ustawodawstwa, z któremu będą podlegać, a tym samym kraju, w którym będą wypłacane świadczenia rodzinne. Rezygnacja z pobierania świadczeń na dzieci za granicą nie oznacza braku prawa do ich pobierania, a jedynie nie korzystanie z ewentualnie przysługującego prawa. Kwota przysługujących świadczeń rodzinnych w innym państwie członkowskim może zostać pomniejszona o kwoty ewentualnie przysługujących świadczeń w Polsce, przy czym nie ma znaczenia, czy świadczenia zostały faktycznie wypłacone. 
4. Zgodnie z art. 5 ust. 2b ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, jeżeli zgodnie z przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ustawodawstwo polskie nie jest ustawodawstwem wyznaczonym jako mające pierwszeństwo, świadczenie wychowawcze przysługuje odpowiednio w wysokości określonej w ust. 1-2a (tj. w wysokości 500 zł). Oznacza to, iż w przypadku zamieszkiwania w Polsce, prawo do świadczenia wychowawczego będzie przysługiwało w Polsce niezależnie od aktywności zawodowej rodziców w innym kraju członkowskim, przy czym przyznanie świadczenia w drugim zainteresowanym kraju pozostaje do decyzji instytucji zagranicznej. Obowiązkiem organów polskich jest jedynie poinformowanie instytucji zagranicznych o przyznaniu prawa i wypłacie świadczenia wychowawczego w Polsce.  

Świadczenia dla rodzin a Brexit 

Zgodnie z zapisami Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii, prawo Unii Europejskiej, w tym przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, znajdzie zastosowanie do obywateli UE, obywateli Wielkiej Brytanii i innych osób (członkowie rodzin, osoby pozostałe przy życiu, obywatele państw trzecich), które z końcem okresu przejściowego nieprzerwanie będą znajdować się w sytuacji dotyczącej jednocześnie państwa członkowskiego i Zjednoczonego Królestwa. 

Jeżeli członek rodziny rozpoczął przebywanie na terytorium Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego, który nastąpił z dniem 31 grudnia 2020 r. i przebywa tam nadal, a pozostali członkowie rodziny zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego (świadczenia „500+”) nieprzerwanie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. 

Więcej informacji nt. świadczeń rodzinnych po zakończeniu okresu przejściowego, tj. po 31 grudnia 2020 r. można znaleźć tu. 

Podstawa prawna: 

1. Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci z dnia 11 lutego 2016 r.  (Dz.U. z 2019 r. poz. 2407), 
2. Ustawa z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci oraz niektórych innych ustawa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1981), 
3. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1466), 
4. Ustawa z dnia 7 lipca 2017 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z systemami wsparcia rodzin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1428).